فروش عمده دی‌سدیم اگزالات | ارسال سریع به سراسر کشور
دی‌سدیم اگزالات (Disodium Oxalate) – ترکیبی مهم در شیمی تجزیه و صنعت
مقدمه
دی‌سدیم اگزالات (Disodium Oxalate) یکی از نمک‌های مهم اسید اگزالیک است که به دلیل ویژگی‌های شیمیایی خاص خود در بسیاری از فرآیندهای آزمایشگاهی، صنعتی و متالورژیکی استفاده می‌شود. این ترکیب هم در محیط‌های آبی و هم در واکنش‌های خشک نقش کلیدی ایفا می‌کند و به عنوان معرف، احیاکننده، پایدارکننده و عامل کمپلکس‌کننده شناخته می‌شود. در این مقاله به بررسی کامل این ترکیب از جنبه‌های مختلف می‌پردازیم.
فرمول شیمیایی و ساختار دی‌سدیم اگزالات
- نام علمی: دی‌سدیم اگزالات
- فرمول مولکولی: Na₂C₂O₄
- جرم مولی: ۱۳۳٫۹۹ g/mol
- ساختار یونی: شامل دو کاتیون سدیم (Na⁺) و یک آنیون اگزالات (C₂O₄²⁻)
ساختار مولکولی
اگزالات یک لیگاند دو دندانه‌ای (bidentate ligand) است که می‌تواند به یون‌های فلزی متصل شود و کمپلکس‌های پایدار بسازد. یون اگزالات دارای دو گروه کربوکسیلات است که هر یک می‌توانند پروتون از دست داده و با کاتیون‌ها ترکیب شوند.
خواص فیزیکی و شیمیایی
| ویژگی | مقدار |
|---|---|
| حالت فیزیکی | جامد بلوری سفید |
| حلالیت در آب | محلول |
| نقطه ذوب | تجزیه قبل از ذوب |
| pH محلول آبی | کمی قلیایی |
| بو | بدون بو |
ویژگی‌های خاص:
- پایداری: در شرایط خشک پایدار است، اما در محیط‌های اسیدی یا حرارت بالا تجزیه می‌شود.
- واکنش‌پذیری: در حضور اسیدها به اسید اگزالیک تبدیل می‌شود. همچنین در برابر اکسیدکننده‌های قوی ناپایدار است.
روش‌های تولید
دی‌سدیم اگزالات به صورت صنعتی و آزمایشگاهی از واکنش‌های زیر تهیه می‌شود:
1. واکنش اسید اگزالیک با هیدروکسید سدیم:
H2C2O4+2NaOH→Na2C2O4+2H2OH_2C_2O_4 + 2NaOH → Na_2C_2O_4 + 2H_2O
این روش رایج‌ترین روش سنتز دی‌سدیم اگزالات است و در شرایط کنترل‌شده در آزمایشگاه انجام می‌شود.
2. خنثی‌سازی نمک نیمه‌قلیایی:
ابتدا سدیم هیدروژن اگزالات (NaHC₂O₄) تهیه شده و سپس با سدیم هیدروکسید کامل خنثی می‌شود تا دی‌سدیم اگزالات حاصل گردد.
کاربردهای دی‌سدیم اگزالات
1. کاربرد در شیمی تجزیه
دی‌سدیم اگزالات یک عامل احیاکننده استاندارد اولیه در تیتراسیون‌های پرمنگنات پتاسیم (KMnO₄) است. این ترکیب به دلیل پایداری و خلوص بالا، به عنوان مرجع برای کالیبراسیون استفاده می‌شود.
2. تولید کمپلکس‌های فلزی
اگزالات یک لیگاند مناسب برای تشکیل کمپلکس با فلزاتی مانند آهن، کروم، آلومینیوم و … است. کمپلکس‌های اگزالات در صنایع شیمیایی و تحقیقاتی کاربرد زیادی دارند.
3. متالورژی و استخراج فلزات
در فرآیند استخراج فلزاتی مانند نئودیمیوم، اگزالات‌ها برای جدا کردن ناخالصی‌ها و ایجاد کمپلکس‌های محلول استفاده می‌شوند.
4. صنایع رنگ و نساجی
اگزالات سدیم می‌تواند در فرآیند تثبیت رنگ، اصلاح سطح الیاف و ایجاد رنگ‌های خاص کاربرد داشته باشد.
5. پزشکی و بیوشیمی
در تحقیقات بیوشیمیایی برای بررسی مسیرهای متابولیکی مرتبط با اسید اگزالیک و اگزالات‌ها استفاده می‌شود. هرچند به دلیل سمی بودن، مصرف بالینی آن محدود است.
6. کاربرد در الکترونیک و نیمه‌هادی‌ها
در برخی از فرآیندهای خالص‌سازی شیمیایی برای تولید کریستال‌های خاص و حذف فلزات سنگین کاربرد دارد.
ایمنی و ملاحظات زیست‌محیطی
سمیت:
- دی‌سدیم اگزالات سمی است و در تماس با پوست یا بلع ممکن است خطرناک باشد.
- با کلسیم در بدن واکنش داده و کلسیم اگزالات نامحلول تولید می‌کند که ممکن است موجب سنگ کلیه شود.
اقدامات احتیاطی:
- استفاده از دستکش، ماسک و عینک ایمنی در هنگام کار با این ترکیب الزامی است.
- از تنفس پودر آن باید اجتناب شود.
- محل نگهداری باید خشک، خنک، دور از مواد اکسیدکننده قوی باشد.
تأثیرات زیست‌محیطی:
- رهاسازی مقادیر زیاد آن در آب می‌تواند تعادل یون‌های فلزی را مختل کند.
- باید به صورت کنترل‌شده و با رعایت ضوابط دفع شود.
شرایط نگهداری
- در دمای اتاق، دور از نور مستقیم و رطوبت نگهداری شود.
- ظرف باید کاملاً دربسته و عایق‌بندی شده باشد.
- استفاده از ظروف شیشه‌ای یا پلی‌اتیلنی توصیه می‌شود.
استانداردها و گریدهای موجود
| گرید | کاربرد |
|---|---|
| تحلیلی (Analytical Reagent – AR) | مناسب آزمایشگاه‌های دقیق و آنالیزهای شیمی تجزیه |
| گرید صنعتی | برای مصارف عمومی در تولیدات صنعتی |
| گرید آموزشی | برای استفاده در آزمایشگاه‌های آموزشی دانشگاهی و مدارس عالی |
اطلاعات بیشتر درباره یون اگزالات
اگزالات (C₂O₄²⁻) یکی از آنیون‌های آلی شناخته‌شده در شیمی است که از اسید اگزالیک مشتق می‌شود. این یون دارای خاصیت لیگاندی قوی است و می‌تواند دو نقطه اتصال به یون‌های فلزی فراهم کند. به همین دلیل در شیمی کمپلکس و هماهنگی، نقش ویژه‌ای ایفا می‌کند.
ویژگی‌های کمپلکس‌های اگزالات:
- رنگ‌های زیبا و متنوع (مثلاً زرد، نارنجی، سبز)
- پایداری زیاد در برابر حرارت
- خاصیت لومینسانس در برخی ترکیبات
مقایسه با ترکیبات مشابه
| ترکیب | فرمول | تفاوت |
|---|---|---|
| سدیم هیدروژن اگزالات | NaHC₂O₄ | دارای یک اتم سدیم و یک اتم هیدروژن |
| کلسیم اگزالات | CaC₂O₄ | نامحلول در آب، در بدن باعث ایجاد سنگ کلیه می‌شود |
| اسید اگزالیک | H₂C₂O₄ | فرم اسیدی، در بسیاری از گیاهان یافت می‌شود |
جمع‌بندی
دی‌سدیم اگزالات یکی از نمک‌های پرکاربرد در شیمی تجزیه، متالورژی، و حتی صنایع دارویی و رنگ‌سازی است. خواص شیمیایی ویژه، امکان سنتز آسان، و رفتار کمپلکس‌ساز آن را به گزینه‌ای ایده‌آل برای استفاده در کاربردهای گوناگون تبدیل کرده است. با این حال، باید همواره نکات ایمنی در استفاده از آن رعایت شود تا از بروز خطرات احتمالی جلوگیری گردد.
